پیشینه تحقیق
در روزنامه مورنینگ پست چین جنوبی (South China Morning Post) در ماههای می سال 1999 و دسامبر 2002، دولت هنگکنگ ضمن اعلام هشدار نسبت به ضعف بخش تجارت در مهارت زبان انگلیسی ، این امر را عامل کاهش قدرت رقابت کشور با سنگاپور، رقیب دیرینه خود و کشور چین که در آنجا وضعیت زبان انگلیسی به سرعت رو به بهبود است ذکر میکند. دولت هنگکنگ عدم رضایت فزاینده خود را از وضعیت مهارت زبان انگلیسی در میان کارمندان فارغ التحصیل دانشگاهی به انحای مختلف تکرار کرده است. (نظرسنجی اتاق بازرگانی امریکا، 2001؛ چو، 1999؛ نظرسنجی اداره آمار و سنجش هنگکنگ؛ روزنامه مورنینگ پست چین جنوبی، 1999؛ کمیته پایدار آموزش و تحقیقات زبان دولت هنگکنگ، 2003)
دولت هنگکنگ در همین راستا، طی سالهای 2000 تا 2004 اقدام به پیادهسازی طرحهای تشویقی و آگاهسازی مختلفی کرد تا بتواند سطح زبان انگلیسی فعالان عرصه تجارت را ارتقا دهد.
این سلسله اقدامات که توسط کمیته پایدار آموزش و تحقیقات زبان دولت هنگکنگ با هدف تقویت مزیت رقابتی کشور در تجارت، بازار مالی و صنعت گردشگری صورت گرفت، ضمن افزایش آگاهی نیروی کار این کشور نسبت به موضوع شرایط ارتقای کیفیت استانداردهای زبان انگلیسی نیز فراهم گردید. (خنگ شوان چو، 2005)
دورهی VIP باران مخصوص مدیران ارشد و عالی سازمانها طراحیشده است. این دورهها برای افرادی برگزار میشود که شرایط کاری و محدودیتهای زمانی آنها باعث میشود که کلاس انفرادی داشته باشند تا بتوانند نتیجهی خوبی از یادگیری زبان انگلیسی بدست آورند.
به گفته چو (2005) در هنگکنگ آموزش زبان انگلیسی در سطح نهادها و موسسات مالی از اهمیت بسزایی برخوردار بوده است. علت این تاکید، ضعف گسترده این بخش در مهارت بکارگیری زبان انگلیسی و کاهش اثربخشی و افزایش بهرهوری این صنعت کلیدی کشور است. طبق برآورد دولت در سال 2001 برای نیروی مورد نیاز در بخش خدمات مالی تا سال 2007 که در سال 2003 انتشار یافت، فقط 18 درصد نهادهای مالی از مجموع 6748 نهاد و موسسه مالی برنامه مدونی برای آموزش زبان انگلیسی به کارکنان خود در این بخش داشتند و جالب اینکه فقط 21 درصد از آنها بودجه آموزشی مورد نیاز را در اختیار داشتند. چو (2005) میگوید این موضوع که مانع تحقق و شکوفایی کشور هنگکنگ در عرصه بازار خدمات مالی میشود انتظار میرود از سوی دولت چاره اندیشی شود.
برای رفع این معضل و دستیابی به اهداف کلان کشور، دولت هنگکنگ برای تمامی کارکنانی که اقدام به گذراندن دورههای زبان انگلیسی با هدف زبان انگلیسی موردنیاز محیط کار خود نمایند یارانهای معادل 50 درصد شهریه دوره را اختصاص داده است.
در طی برگزاری این طرح که با بودجه 50 میلیون دلار هنگکنگ صورت گرفت، تا پایان دسامبر 2003 تعداد 15500 نفر آموزش دیدند و به سطح استاندارد مورد قبول دولت دست پیدا کردند.
به موازات این طرح از سال 2002، صندوق آموزش مستمر وابسته به دولت برای آموزش زبان انگلیسی و دو زبان دیگر مخصوص جنوب شرق آسیا ویژه افراد 60 – 18 سال بودجهای معادل 5 میلیارد دلار هنگکنگ تخصیص داد. (کمیته پایدار کمیته آموزش و تحقیقات زبان دولت هنگکنگ، 2004)
در این ویدئو شما میتوانید تاثیر و اهمیت آموزش زبان انگلیسی را در کشور چین از زبان خود شهروندهای آن کشور مشاهده کنید و قبل و بعد از یادگیری چه نتیجهای داشته است.
پس از اشاره به نمونههایی از وضعیت کشور هنگکنگ میتوان به کشور چین اشاره کرد که یونگی زو (1998) در کنار عوامل مهم و سرنوشتساز بر موفقیت اقتصادی کشور چین در دهههای اخیر به وجود برنامههای راهبردی دولت برای سازمانها و متخصصان کشور اشاره میکند. وی نقش متخصصان و مدیران ارشد مجرب چینی را که قدرت تکللم به زبان انگلیسی داشتهاند را در این پیشرفت درخور توجه میداند. زو (1998) این افراد را در مسیر پیشرفت کشور به سان پل ارتباطی چین با دنیای پیرامونش لحاظ کرده است.
این ارتباط دوسویه ضمن انتقال دانش و تخصص کشورهای پیشرفته به چین، نقش ایجاد کننده فرصت برای صادرات محصولات و خدمات این کشور را نیز فراهم ساخته است. در همین جا، او اشاره دارد که افزایش قدرت رقابت کشورش در زمینههای فوق و علیالخصوص در تعامل با کشورهای توسعه یافته نیازمند افزایش متخصصان و مدیران ارشد مجربی است که توان برقراری ارتباط موثر در زبان انگلیسی را داشته باشند.
در مثالهای دیگری که در این زمینه میتوان بیان کرد آموزش 80 درصدی نیروهای پلیس چین برای بازیهای المپیک 2008 بود که تمامی آنها الزام به گذراندن آزمون شفاهی زبان انگلیسی در سطوح مقدماتی Basic داشتند. از این میان 6 هزار نفر از این افراد میبایست سطح متوسط Intermediate و تعداد 300 نفر از افسران ارشد تا سطح پیشرفته Advanced را احراز میکردند. پروژه آموزش زبان انگلیسی برای آمادگی المپیک سال 2008 پکن را موسسه بینالمللی EF (Education First) به نقل از وب سایت موسسه در سال 2008 عهدهدار بود. مثال دیگر، تلاش شانگهای برای ارتقای سطح زبان انگلیسی شهروندان خود برای نمایشگاه سال 2010 است. (گردل، 2006)
دورهی (TCP) Telephone Conversation Program برای افرادی است که شرایط کاری آنها و یا شرایط زندگی آنها اجازه نمیدهد که در کلاسهای حضوری شرکت کنند و شدیدا نیاز دارند که مکالمه ی انگلیسی خود را تقویت کنند.
یکی دیگر از نتایج خط مشی دولت چین در ارتقای سطح زبان انگلیسی جامعه پیشبینی تعداد 200 میلیون شهروند برای سال 2005 بوده است که بتوانند از زبان انگلیسی استفاده کنند. بر همین اساس کاچرو (2004) با اشاره به این پیشبینی که آن را ناشی از خط مشی جدید دولت در زبانآموزی میداند، افزایش سالیانه 20 میلیون نفری این جامعه است که تا چند سال آینده امکان پیشی گرفتن تعداد زبانآموختگان چینی از کشور هند را فراهم میآورد.
حال پس از بررسی اهمیت امر تجهیز منابع انسانی در عرصه تجارت به مهارت زبان انگلیسی و مرور نمونههایی از تصمیمات دولتها در سطح ملی، به بررسی شیوه آموزش زبان و برخی راهکارهای تجربه شده در سازمانها پرداخته میشود که ترسیم کنندگان نقش اقتصادی کشورها در عرصه بینالمللی تلقی میشوند. در این بررسی زبان انگلیسی که در حال حاضر به زبان کسب و کار بدل شده است، تاکید برکشورهای غیر انگلیسی زبان بوده است.
اولین سوالی که در مسیر تحقق اهداف سازمانها برای برنامهریزی دورههای آموزش زبان انگلیسی ضروری مینماید، اینست که انتظارات کارفرمایان و سیاستگذاران سازمانها از زبان انگلیسی کارکنان خود در محیط کار چیست و مهارتهای کاربردی در این زمینه کدامند؟ (کارنوال، گاینر و ملتزر، 1990؛ تیلور، لو و دراپر، 1994)
آنچه در بررسی تحقیقات مختلف در این زمینه به چشم میخورد شیوه نیازسنجی است که در برنامهریزی آموزش زبان انگلیسی برای آن اهمیت خاصی قائل شدهاند. در نمونه دورههایی که در سطح کشورهای اروپایی و اسکاندیناوی، ژاپن، چین، هنگکنگ و فیلیپین انجام شده است (چو، 2005؛ لوهیالا-سلمینه و دیگران، 2005؛ زو، 1998؛ کاولینگ، 2006؛سو-موی و مید، 2000؛ لتونن وکارجالاینن، 2008؛ روجرسون-رول، 2006؛ ژنگ، 2006) این موضوع بیشتر روشن میشود.
دورهی آموزش فشرده ویژهی مدیران و کارشناسان سازمانها (Charter) دورهای است که به صورت کاملا اختصاصی اجرا میشود. این دوره برای شرایط حیاتی و کاملا اضطراری یادگیری زبان انگلیسی است.
در تمامی موارد فوق نیازسنجی در چندین مرحله صورت گرفته و روشهای مختلف برای گردآوری اطلاعات مورد نیاز بهکار رفته است. گرچه اقدام به توزیع، تکمیل و گردآوری و تحلیل پرسشنامه در مرحله اول صورت پذیرفته است، به علت عدم شناخت افراد از زبان انگلیسی و علیالخصوص عدم آگاهی آنان از زبان انگلیسی ویژه محیط کسب و کار نتایج قابل اتکایی را حاصل نکرده است. در این میان، روش مشاهده، مصاحبه عمیق، و بررسی اسناد و مدارک مکالمات و مکاتبات از بهترین روشهای ثمر بخش بوده است.
در اینجا نتایج برخی از این نیازسنجیها مربوط به صنایع مختلف ارائه میشود. این صنایع شامل صنایع سنگین، شیمیایی، نساجی، بانکداری و مخابرات میگردد.
در نمونهآماری که توسط چو (2005) در صنعت بانکداری صورت گرفته است، غالب افراد تمایل خود را برای دورههای 1 تا 2 روزه ابراز کردهاند که بتواند بیشتر فرصتی را برای مکالمه فراهم آورد. علت این درخواست حجم سنگین کاری است که مانع از گرایش به دورههای دو تا سه ماهه غیر فشرده شده است و از سوی دیگر تمایل برای دورههای مکالمه، سهل الوصول بودن نتیجه آن نسبت به مهارت نگارش در زبان انگلیسی است. علت دیگری که برای انگیزه پایین افراد برای دورههای بلند مدت و دشوار ذکر شده است، عدم علاقه کارفرمایانشان به سرمایهگذاری بر روی آموزش کارکنان است که در نتیجه “گفتهشان با عملشان” تطابق ندارد و این سرمایهگذاری را برای ارتقای مهارتهای شغلی کارکنان انجام نمیدهند و در صورت انجام نیز، ساعات کاری و فشار حجم کاری بالایی را به کارکنان تحمیل میکنند.
مطالعات مشترک مارشان و پیکاری (2002) در فنلاند موکد نیاز به کسب یک “چهره حرفهای” از سوی کارفرمایان و کارکنان را بیان میکند. تشخیص این نیاز به همراه ضرورت آماده شدن برای دنیای پیچیده تجارت که با رشد فرایندهای به راهبردها و تاکتیکهای دقیقتر و پیشرفته برای مواجهه با تغییرات نیاز دارد، مطرح میگردد. در یافتههای این دو، از زبان انگلیسی به عنوان عنصری ماهوی در بحث تجارت بینالمللی و علیالخصوص تجارت در سازمانهای چند ملیتی نام برده شده است و کسب مهارت در فنون مذاکره، ارتباطات مکتوب الکترونیکی، جلسات و صور گوناگون ارتباطات (communication) به عنوان کاربردهای اصلی زبان انگلیسی برای خلق چهره حرفهای آمده است. این محققان همسو با پلانکان و لوهیالا-سلمینه و دیگران در اروپا، راجرز، وانگ و کانر در امریکای شمالی و چو و راجرز و دیگران در آسیا به این نکته اشاره دارند که لازم است مواد درسی و آنچه به کارکنان تدریس میشود برگرفته از راهبردهای موثر ارتباطی مورد نیاز و پرکاربرد سازمان باشد که بتواند پاسخگوی نیاز دنیای پیچیده تجارت امروز باشد. در ادامه، مارشان و پیکاری (2002) آشنایی با فرهنگ اجتماعی و تجاری کشور مقصد را از اهمیت بالایی در بافت تجارت بینالملل میدانند.
نکته ارزشمند دیگری که در نیازسنجی، جرمی دیوید کاولینگ (2006) در پروژه آموزش زبان انگلیسی شرکت معظم صنایع سنگین میتسوبیشی که در تاکاساگو ژاپن واقع شده است، به چشم میخورد عدم پیروی از روالهای معمول آموزش زبان انگلیسی در آموزشگاهها و موسسات دنیا در تعیین نیاز به زبان انگلیسی صرفا بر اساس سطوح تسلط به زبان عمومی مانند مقدماتی، متوسطه و پیشرفته است.
هرچند تمامی آموزشهای زبان انگلیسی از هر نوعی که باشد به لحاظ دشواری در قالب یکی از سطوح استاندارد تعریف شده قرار خواهد گرفت، وی از ذکر عبارات مبهم مقدماتی و متوسطه و پیشرفته در برنامهریزی زبان انگلیسی سازمانی خارج شده و به اصطلاح با خلاقیت و خارج از چارچوبهای متداول طرحی نو تنظیم میکند که دقیقا منطبق بر نیازهای شرکت میتسوبیشی پایهریزی شده است.
نکته دیگری که ذکر آن ضروری است، پرهیز کاولینگ (2006) از انتخاب صرفا یک کتاب از پیش تعیین شده برای نیازهای شرکت به عنوان سرفصل دورهها است. شایان ذکر است، شرکت هدف خود را فراگیری زبان انگلیسی کاربردی برای مواجهه با امور تجاری تعیین و زمان مطلوب برای تحقق این هدف را مدت 3 سال اعلام کرده است. وی زمان و هزینه و نیز عدم اطلاع سازمانها به عنوان مشتریان از ضرورت نیازسنجی و دشواری نیازسنجی در زبان عمومی برای موسسات را چهار عامل اصلی عدم تمایل اکثر موسسات آموزش زبان و یا سازمانها به طراحی دوره اختصاصی منطبق بر نیاز واقعی آموزشی در سطح بینالمللی معرفی میکند. (گاردنر و وینزلو، 1983؛ لانگ، 2005؛ ریشتریش، 1983؛ وست، 1994)
دیدگاه های اخیر